Trwają prace nad nowatorskim rozwiązaniem legislacyjnym, które ma na celu usprawnienie dochodzenia należności wynikających z niezapłaconych faktur VAT. W założeniu, uproszczona egzekucja miałaby się odbywać bez konieczności wszczynania postępowania sądowego, przy zaangażowaniu jedynie komornika sądowego.
KSeF – kluczowy element planowanej reformy
Podstawą projektowanych rozwiązań jest Krajowy System e-Faktur (KSeF), którego obowiązkowe stosowanie planowane jest na luty 2026 r. W modelu zakładanym przez ustawodawcę każda faktura VAT będzie rejestrowana i zatwierdzana przez administrację skarbową, a dopiero następnie doręczana odbiorcy. W praktyce oznacza to, że informacje zawarte na fakturze, w tym termin płatności, będą miały charakter urzędowo potwierdzony, co może ułatwić dalsze postępowania windykacyjne.
Projekt uproszczonej egzekucji
W ramach propozycji deregulacyjnych rozważana jest możliwość wprowadzenia procedury, w której faktura zarejestrowana w KSeF – do określonej wartości (np. 50 000 zł) – mogłaby stanowić samodzielny tytuł egzekucyjny. W takim przypadku komornik, po stwierdzeniu braku zapłaty w oznaczonym terminie, mógłby wszcząć egzekucję bez konieczności uzyskiwania orzeczenia sądu. Szacuje się, że rozwiązanie to mogłoby ograniczyć liczbę spraw trafiających do sądów gospodarczych nawet o 70%.
Wyzwania i ryzyka
Z technicznego punktu widzenia wdrożenie takiej procedury wymaga pełnego uruchomienia i przetestowania funkcjonalności KSeF. Istotne będzie również zapewnienie odpowiednich zabezpieczeń przed nadużyciami, takimi jak wystawianie tzw. „pustych” faktur nieodzwierciedlających rzeczywistej transakcji. Konieczne będzie wprowadzenie mechanizmów filtrujących i kontrolnych, które ograniczą możliwość wykorzystania uproszczonej procedury w celach niezgodnych z prawem.
Z punktu widzenia legislacyjnego możliwe są różne ścieżki realizacji projektu: od nowelizacji art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego, poprzez ustanowienie nowych form tytułów egzekucyjnych, po opracowanie odrębnej procedury elektronicznej dedykowanej fakturom KSeF.
Z drugiej strony, pojawiają się obawy związane z możliwością wykorzystania nowego rozwiązania do prób wymuszeń lub wrogich działań wobec przedsiębiorców. Obecnie rynek nie jest wolny od przypadków wystawiania fikcyjnych faktur w celu wywierania presji finansowej, co mogłoby zostać spotęgowane przy uproszczonym trybie egzekucyjnym.
System KSeF, mimo zaawansowanych funkcji, nie umożliwia automatycznej oceny, czy faktura odzwierciedla rzeczywisty stosunek gospodarczy. W związku z tym, nawet w przypadku wdrożenia uproszczonej egzekucji, należy zachować możliwość odwołania się do sądu, zwłaszcza w przypadku istnienia sporu co do zasadności roszczenia.
Korzyści z e-fakturowania już w obecnym stanie prawnym
Niezależnie od kierunku dalszych reform, sam obowiązek e-fakturowania może przyczynić się do usprawnienia dochodzenia roszczeń. KSeF zapewni bowiem automatyczne potwierdzenie doręczenia faktury, co obecnie stanowi istotną przeszkodę w uzyskaniu nakazu zapłaty w trybie nakazowym. W wielu przypadkach przedsiębiorcy nie są w stanie przedstawić dowodu otrzymania faktury przez dłużnika, co skutkuje koniecznością prowadzenia długotrwałego postępowania procesowego.