Rozwiązanie małżeństwa bez udziału sądu już wkrótce może stać się faktem. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Rodzinnego przedstawiła projekt nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który przewiduje możliwość uzyskania rozwodu przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego. Nowe przepisy mają na celu odciążenie sądów i uproszczenie procedury rozwodowej, jednak nie każdy będzie mógł z tej formy skorzystać.
Kto będzie mógł skorzystać z rozwodu poza sądem?
Projekt przewiduje dwa podstawowe warunki, które muszą zostać spełnione, by rozwód można było przeprowadzić w trybie administracyjnym:
- Małżeństwo nie może posiadać wspólnych małoletnich dzieci.
- Staż małżeństwa musi wynosić co najmniej rok.
Minimalny okres trwania związku małżeńskiego ma zapobiegać pochopnym decyzjom o rozwodzie i przeciwdziałać nadużyciom, takim jak fikcyjne małżeństwa zawierane z zamiarem ich szybkiego rozwiązania.
Procedura w dwóch etapach
Postępowanie rozwodowe przed kierownikiem USC będzie dwuetapowe. W pierwszej kolejności oboje małżonkowie będą musieli osobiście złożyć pisemne zapewnienia, potwierdzające spełnienie warunków wymaganych do rozwodu. Osobiste stawiennictwo jest obowiązkowe – jego brak wyklucza możliwość skorzystania z procedury pozasądowej.
Po złożeniu oświadczeń następuje obligatoryjny okres refleksji. Drugi etap – formalne przeprowadzenie rozwodu – może nastąpić nie wcześniej niż po miesiącu, ale nie później niż po sześciu miesiącach od daty złożenia pisemnych zapewnień.
Małżonkowie będą musieli zadeklarować:
- brak toczącego się między nimi postępowania rozwodowego,
- posiadanie obywatelstwa polskiego lub zamieszkanie na terytorium RP,
- brak wspólnych małoletnich dzieci,
- zupełny i trwały rozkład pożycia.
Większość tych oświadczeń składana będzie pod rygorem odpowiedzialności karnej.
Gdzie będzie można się rozwieść?
Obecnie rozwód możliwy jest wyłącznie przed sądem okręgowym. Nowa regulacja umożliwi przeprowadzenie procedury rozwodowej w dowolnym urzędzie stanu cywilnego, a także – w przypadku obywateli przebywających za granicą – przed konsulem.
Koszty rozwodu pozasądowego
Rozwód poza sądem nie będzie droższy od tradycyjnego. Opłata skarbowa za przyjęcie zapewnień małżonków wyniesie 300 zł, a dodatkowo 300 zł za sporządzenie protokołu z oświadczeń. Za wydanie zaświadczenia o rozwodzie pobierana będzie opłata w wysokości 20 zł. Łączny koszt procedury wyniesie zatem 620 zł, czyli tyle samo, ile obecnie wynosi opłata sądowa od pozwu rozwodowego.
Warto jednak zauważyć, że w postępowaniu sądowym bez orzekania o winie połowa opłaty może zostać stronom zwrócona.
Wpływ na sądy i administrację
Wprowadzenie pozasądowych rozwodów może znacząco odciążyć sądy, zwłaszcza w sprawach niespornych. Obecnie w niektórych miastach, takich jak Szczecin, na pierwszy termin rozprawy rozwodowej trzeba czekać nawet dwa lata. Przeniesienie części spraw do USC skróci ten czas i umożliwi szybsze rozpatrywanie pozostałych spraw cywilnych.
Z drugiej strony, urzędy stanu cywilnego muszą przygotować się na wzrost liczby spraw. Konieczne może być zwiększenie zatrudnienia, zwłaszcza w większych ośrodkach miejskich. Pojawiają się głosy, że obecnie planowana wysokość opłat może nie wystarczyć na pokrycie dodatkowych kosztów administracyjnych.
Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?
Projekt nowelizacji trafi niebawem do konsultacji publicznych. Nowe przepisy mają wejść w życie po upływie sześciu miesięcy od ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.