Projekt ustawy o certyfikacji wykonawców zamówień publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw został opublikowany w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji w dniu 16 kwietnia 2025 r. (dalej: „Projekt Ustawy”).
Projekt Ustawy wprowadza możliwość ubiegania się przez wykonawców o uzyskanie certyfikatu stanowiącego dokument potwierdzający, że nie zachodzą wobec wykonawcy podstawy wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia, w tym przeprowadzenie self-cleaningu w ramach procedury certyfikacji. Certyfikat będzie również umożliwiał wykazanie, że wykonawca posiada zdolność do należytego wykonania zamówienia publicznego.
Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie mechanizmu certyfikacji wykonawców przewidzianego w Projekcie Ustawy. W artykule wskażemy również na najważniejsze kwestie wynikające z certyfikacji, które są istotne zarówno dla zamawiających, jak i dla wykonawców.
Czym jest certyfikacja wykonawców i czemu ma służyć?
Certyfikacja wykonawców ma na celu uproszenie procesu weryfikacji wykonawców w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, a jej głównym założeniem jest ograniczenie obowiązków zarówno po stronie zamawiającego, jak i po stronie wykonawcy.
Certyfikacja wykonawcy będzie mogła zostać dokonana w zakresie dotyczącym:
- niepodlegania wykluczeniu (przesłanki obligatoryjne, jak i fakultatywne – w zakresie wskazanym we wniosku przez wykonawcę),
- zdolności wykonawcy co do należytego wykonania zamówienia służących do wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu w zakresie, o którym mowa w art. 112 ust. 2 Prawa zamówień publicznych.
Kto może przeprowadzić certyfikację?
Na wstępie wskazać należy, że certyfikacja nie będzie mogła zostać przeprowadzona przez podmioty prywatne. Przeprowadzenie procedury certyfikacji będzie spoczywało na podmiotach certyfikujących będących:
- jednostką sektora finansów publicznych lub
- inną państwową jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej lub
- jednoosobową spółką Skarbu Państwa
Akredytacji podmiotów ubiegających się o uprawnienie do certyfikacji wykonawców zamówień publicznych udziela Polskie Centrum Akredytacji na wniosek o udzielenie akredytacji.
Podmiot certyfikujący będzie stale prowadzić nadzór nad aktualnością certyfikacji poprzez podejmowanie bieżących czynności oraz czynności sprawdzających.
Jakie korzyści przyniesie mechanizm certyfikacji zamawiającym?
Obecnie, w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego to na zamawiającym spoczywa obowiązek weryfikacji wykonawców.
Jednym z celów wprowadzenia certyfikacji wykonawców jest zatem odciążenie zamawiających oraz usprawnienie procesu weryfikacji oferentów. Zamawiający nie będzie zobowiązany do weryfikacji poszczególnych podmiotowych środków dowodowych oferenta, który legitymuje się certyfikatem (oczywiście, co do zakresu wynikającego z certyfikatu). Przedmiotowy dokument będzie stanowić domniemanie spełnienia wymogów określonych w certyfikacie. Powyższe przyniesie również zamawiającym inne korzyści jak, np. ograniczenie ryzyka błędnej weryfikacji wykonawców, możliwość skupienia się w większym stopniu na weryfikacji merytorycznych aspektów oferty oraz zmniejszenie liczy odwołań do KIO.
Czy wykonawcy również odniosą korzyści z mechanizmu certyfikacji?
Wykonawca, który uzyska certyfikat będzie uprawniony do posługiwania się przedmiotowym dokumentem w różnych postępowaniach, co oznacza, że nie będzie zobowiązany do każdorazowego gromadzenia dokumentów na potrzeby różnych postępowań. Certyfikat ma przyczynić się również do skrócenia czasu na przygotowanie oferty. Ponadto, certyfikat ma także ograniczyć przypadki kwestionowania sytuacji podmiotowej oraz posiadanych zdolności i zasobów wykonawcy podczas przyszłych postępowań o udzielenie zamówienia.
Czy posiadanie certyfikatu będzie obowiązkowe?
Certyfikacja ma charakter fakultatywny, a zatem wykonawca może według własnych preferencji zadecydować, czy chce złożyć wniosek o uzyskanie certyfikatu, czy też nie. Podsumowując, mechanizm certyfikacji będzie stanowić dodatkowe uprawnienie dla wykonawców, a nie dodatkowy obowiązek.
Wspólne ubieganie się przez wykonawców o udzielenie certyfikacji
Zgodnie z art. 13 Projektu Ustawy, wykonawcy mogą wspólnie ubiegać się o udzielenie certyfikacji zdolności wykonawcy. W takim przypadku wykonawcy są zobowiązani ustanowić pełnomocnika, który będzie reprezentował ich w procedurze certyfikacji. Należy jednak pamiętać, że certyfikat uzyskany przez wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie certyfikacji może zostać wykorzystany jedynie w przypadku, w którym ww. wykonawcy wspólnie ubiegają się o udzielenie zamówienia.
Okres obowiązywania certyfikatu oraz odpłatność
Certyfikacja jest udzielana na okres od 1 roku do 3 lat, licząc od daty jej udzielenia, zgodnie z żądaniem wykonawcy. Uzyskanie certyfikatu będzie wiązało się z koniecznością uiszczenia stosownej opłaty, przy czym wysokość ww. opłaty nie została określona w projekcie ustawy. Ustawodawca wskazał jedynie, że wysokość wynagrodzenia podmiotu certyfikującego i warunki jego zapłaty zostaną uregulowane w umowie zawartej pomiędzy wykonawcą, a podmiotem certyfikującym.
Projektowana ustawa przewiduje również utworzenie Bazy Danych o Certyfikatach Wykonawców Zamówień Publicznych, która będzie prowadzona w systemie teleinformatycznym. W bazie będą gromadzone różnego rodzaju informacje, np. o wydanych certyfikatach, wykonawcach, którzy złożyli wniosek o udzielenie certyfikacji oraz o podmiotach certyfikujących. Ww. dane będą wykorzystywane przede wszystkim przez zamawiających oraz wykonawców.
Z użyciem Bazy Danych o Certyfikacji Wykonawców będą publicznie udostępniane dokumenty ważnych certyfikatów wykonawców. Powyższe oznacza, że każdy będzie miał możliwość zapoznania się z przedmiotowymi dokumentami oraz pobrania dokumentów w formie elektronicznej.
Data wejścia w życie nowych przepisów
Przewidywana data wejścia w życie nowych przepisów to 1 lipca 2025 r., za wyjątkiem niektórych przepisów, które weszły w życie już 1 stycznia 2025 r. (art. 31-34 oraz art. 38 pkt 1 Projektu Ustawy).