W dniu 1 października 2024 r. opublikowano projekt ustawy o Krajowym Rejestrze Oznakowanych Psów i Kotów, mającej na celu wprowadzenie obowiązkowej elektronicznej identyfikacji (tzw. czipowania) i rejestracji psów i kotów. Nowe przepisy i obowiązki z nimi związane mają stanowić skuteczne narzędzie w walce ze zjawiskiem bezdomności psów i kotów. Liczbę właścicieli psów i kotów w Polsce szacuje się nawet na 12 mln osób. Obawy przed wdrożeniem narzędzia zbierania informacji o obywatelach bez ich wiedzy, jakie zasygnalizował (w zakresie niektórych z projektowanych rozwiązań) Prezes UODO dotyczą zatem niemal jednej trzeciej obywateli Polski.
Obecnie, na podstawie art. 11 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, zapobieganie bezdomności zwierząt i zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom oraz ich wyłapywanie należy do zadań własnych gmin.
Nowa ustawa będzie tworzyła podstawę prawną dla funkcjonowania Krajowego Rejestru Oznakowanych Psów i Kotów (KROPiK) prowadzonego w systemie teleinformatycznym przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). KROPiK zostanie zbudowany przez ministra właściwego do spraw informatyzacji (obecnie Minister Cyfryzacji) we współpracy z ministrem właściwym do spraw rolnictwa (obecnie Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi). Zasady tej współpracy zostaną określone w porozumieniu, zawartym na podstawie projektowanej ustawy.
KROPiK będzie rejestrem publicznym w rozumieniu art. 3 pkt 5 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Minister właściwy do spraw informatyzacji ogłosi w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oraz na swojej stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej komunikat określający dzień wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających rejestrację psów i kotów. Komunikat zostanie ogłoszony w terminie co najmniej 3 miesięcy przed dniem wdrożenia rozwiązań technicznych określonym w tym komunikacie.
Identyfikację psów i kotów przeprowadza się w podobny sposób, jaki jest przewidziany przepisami rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 2019/2035 z dnia 28 czerwca 2019 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2016/429. Dzięki temu stosowane transpondery (potocznie zwane chipami) będą zgodne z normą ISO 11784 „Radiowa identyfikacja zwierząt – Struktura kodowa” i będą wykorzystywały technologię HDX lub FDX-B oraz umożliwiały odczytanie danych przez czytnik zgodny z normą ISO 11785 „Charakterystyka protokołu transmisji”.
Zgodnie z projektowaną ustawą kontrolę oznakowania i rejestracji psów i kotów będą mogli przeprowadzić funkcjonariusze Policji, straży miejskiej (gminnej) i Inspekcji Weterynaryjnej. Niedopełnienie obowiązku związanego z oznakowaniem i rejestracją psów i kotów będzie podlegało karze grzywny, a orzekanie w tych sprawach będzie następowało w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Przewiduje się również upoważnienie pracowników Inspekcji Weterynaryjnej do nakładania kary grzywny w formie mandatu karnego
Jak wynika z uzasadnienia projektu, większość przepisów nowej ustawy wejdzie w życie z dniem wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających rejestrację psów i kotów, określonym w komunikacie ministra właściwego do spraw informatyzacji ogłoszonym w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oraz na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej ministra właściwego do spraw informatyzacji, o którym mowa w art. 23 projektowanej ustawy. Dzień określony w komunikacie będzie więc tożsamy z dniem wejścia w życie obowiązku znakowania i rejestracji psów i kotów.
Przepisy art. 6–9, art. 15, art. 23 i art. 24 nowej ustawy wejdą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy, a przepisy art. 17 wraz z dniem ogłoszenia komunikatu, o którym mowa w art. 23 projektowanej ustawy. Wcześniejsze wejście w życie tych przepisów jest niezbędne dla wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających rejestrację psów i kotów.
Dopiero po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszonego w komunikacie, o którym mowa w art. 23, a więc po upływie 12 miesięcy od wejścia w życie obowiązku znakowania i rejestracji psów i kotów, wejdzie w życie art. 22 projektowanej ustawy, wprowadzający możliwość ukarania karą grzywny właściciela lub podmiot prowadzący schronisko, w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2024 r. poz. 977), za niedopełnienie obowiązków przewidzianych w projektowanej ustawie, związanych ze znakowaniem i rejestracją psów i kotów.
Posiadacz psa lub kota będzie mógł samodzielnie dokonać zmiany wprowadzonego do KROPiK numeru telefonu kontaktowego oraz nazwy zwierzęcia, a także samodzielnie wprowadzić datę śmierci psa lub kota albo informację o śmierci psa lub kota, jeżeli data śmierci nie będzie mu znana.
W przypadku uzyskania przez psa kwalifikacji do służby, Minister Obrony Narodowej będzie przekazywał Prezesowi ARiMR informację o tym psie w terminie 30 dni od dnia zakwalifikowania tego psa do użycia w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, lub w Służbie Kontrwywiadu Wojskowego. W takim przypadku ARiMR niezwłocznie zapewni, aby w przypadku takiego psa zarejestrowanego zgodnie z art. 3 ust. 1 projektowanej ustawy, w KROPiK prezentowana była wyłącznie informacja o treści „Pies nie podlega przepisom ustawy o Krajowym Rejestrze Oznakowanych Psów i Kotów od dnia …”, z tym, że w tej informacji podaje się dzień następujący po dniu otrzymania powyższej informacji Ministra Obrony Narodowej.
W świetle projektowanej ustawy o KROPiK wprowadzenie do obrotu należy rozumieć jako każdą formę pierwszego przeniesienia prawa własności psa lub kota. Należy zauważyć, że zgodnie z art. 10a ust. pkt 1 i 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt zabronione jest wprowadzanie do obrotu zwierząt domowych na targowiskach, targach i giełdach oraz wprowadzanie do obrotu psów i kotów poza miejscami ich chowu lub hodowli. Termin „wprowadzanie do obrotu” funkcjonujący na gruncie ustawy o ochronie zwierząt nie budzi wątpliwości, dlatego w celu zapewnienia spójności z tą ustawą został on zastosowany w takim samym znaczeniu w projektowanej ustawie o KROPiK.
Decyzja, by obowiązkowemu oznakowaniu i rejestracji poddawać, co do zasady, wyłącznie zwierzęta urodzone po dniu wejścia w życie tego obowiązku, uzasadniona jest troską o los zwierząt, których właściciele nie będą zainteresowani ich dalszym utrzymywaniem w nowej rzeczywistości prawnej. Spodziewanym skutkiem przyjęcia innego rozwiązania byłby wzrost przypadków przestępstw porzucania zwierząt i przejściowe pogłębienie problemu bezdomności zwierząt, co byłoby sprzeczne z celem ustawy. Zwierzęta przyjęte do schronisk przed wdrożeniem KROPiK będą obligatoryjnie ochipowane i zarejestrowane w ciągu 12 miesięcy od wejścia w życie przepisów, chyba że zostaną wydane nowemu przewodnikowi przed tą datą.
Zgodnie z projektowaną ustawą kontrolę oznakowania i rejestracji psów i kotów będą mogli przeprowadzić funkcjonariusze Policji, straży miejskiej (gminnej) i Inspekcji Weterynaryjnej. Niedopełnienie obowiązku związanego z oznakowaniem i rejestracja psów i kotów będzie podlegało karze grzywny, a orzekanie w tych sprawach będzie następowało w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. z 2024 r. poz. 977). Przewiduje się również upoważnienie pracowników Inspekcji Weterynaryjnej do nakładania kary grzywny w formie mandatu karnego
Jakkolwiek cel stworzenia KROPiK w postaci ograniczenia bezdomności zwierząt jest słuszny, tak projekt ustawy wybudził szereg wątpliwości. Szczególnie uzasadnione jawiły się te z zakresu ochrony danych osobowych. Prezes UODO zwracał uwagę choćby na przepis, który umożliwia gminom, policji, straży miejskiej czy podmiotom prowadzącym schroniska, nie tylko sprawdzanie danych o właścicielu przypisanych do chipa o konkretnym numerze, ale także „przeszukiwanie” całego rejestru. W świetle tego, że projekt ustawy nie przewiduje żadnej formy rejestrowania aktywności w bazie, (zapisywania informacji o tym, kto, kiedy i jakie dane sprawdzał), takie rozwiązanie udziela co do zasady osobom zatrudnionym w ww. instytucjach nieograniczonego dostępu do danych milionów obywateli.
Niedoskonałe zdaniem Prezesa UODO są też propozycje dotyczące zapewniania aktualności i prawidłowości danych. Do Rejestru zmiany wprowadzałby lekarz weterynarii (z urzędu lub na wniosek właściciela), ale tylko w określonych przypadkach. Właściciel mógłby złożyć wniosek o zmianę danych w przypadku nabycia psa czy kota, ale związku z jego zbyciem – już nie. Gdyby więc nowy właściciel zwierzęcia nie dopełnił obowiązku zmiany danych, w Rejestrze widniałyby dane starego właściciela. Mimo, że byłyby nieaktualne, a więc nieprzydatne.Z problemem retencji danych wiąże się brak regulacji dotyczących historii zmian właścicieli (po jakim czasie dane o poprzednim właścicielu znikają z Rejestru).
Za nadzwyczaj niepokojące PUODO uznał sposób sformułowania celów ustawy (w art. 2 ust. 5.), wskazując, iż niezrozumiałe jest wprowadzenie niezdefiniowanego pojęcia – powiązanego z danymi osobowymi właściciela – „śledzenia” przemieszczania się psów i kotów. Projektodawca w żaden sposób nie wyjaśnia, do czego „śledzenie” zwierząt jest potrzebne. Nie jest wykluczone zdaniem PUODO, że te blankietowe pojęcia, mogłyby się stać podstawą do stałego monitorowania, czy ciągłego zbierania informacji o właścicielach zwierząt bez ich wiedzy i kontroli, z użyciem danych lokalizacyjnych.
Projekt ustawy nadal znajduje się na etapie opiniowania (prace ulegają przedłużeniu względem planowanego harmonogramu) zatem przewidywany termin wejścia w życie przepisów również ulega przesunięciu.
Źródła: